Pravo na porodičnu penziju

Na osnovu člana 42 Zakona o PIO pravo na porodičnu penziju mogu ostvariti članovi porodice:

1) umrlog osiguranika koji je navršio najmanje pet godina staža osiguranja ili najmanje deset godina penzijskog staža ili ispunio uslove za starosnu ili invlidsku penziju;

2) umrlog korisnika starosne ili invalidske penzije. Ako je smrt osiguranika, odnosno lica iz čl. 14 i 15 ovog zakona nastala kao posledica povrede na radu ili profesionalne bolesti, članovi njegove porodice stiču pravo na porodičnu penziju, bez obzira na dužinu penzijskog staža osiguranika, odnosno tog lica.

( LICA KOJIMA SE OBEZBJEĐUJU PRAVA ZA SLUČAJ INVALIDNOSTI I TJELESNOG OŠTEĆENJA Čl.14 i 15)

Prava za slučaj invalidnosti i tjelesnog oštećenja prouzrokovanih povredom na radu ili profesionalnom bolešću ostvaruju lica:
1) koja se nalaze na stručnom osposobljavanju, dokvalifikaciji ili prekvalifikaciji, koja uputi Zavod za zapošljavanje Crne Gore
2) učenici i studenti kada se, u skladu sa zakonom, nalaze na obaveznom proizvodnom radu, profesionalnoj praksi ili praktičnoj nastavi;
3) lica koja se nalaze na izdržavanju kazne zatvora, dok rade u ustanovi za izdržavanje kazne
zatvora ( radionica, radilište i sl) Član 14 Zakona o PIO
P rava za slučaj invalidnosti i tjelesnog oštećenja ostvaruju osiguranici i lica koja pretrpe
povredu na radu učestvujući:
1) u akcijama spasavanja ili odbrane od elementarnih nepogoda ili nesreća;
2) u vojnoj vježbi ili u vršenju drugih obaveza iz oblasti odbrane zemlje utvrđenih zakonom;
3) na drugim poslovima i zadacima za koje je zakonom utvrđeno da su od opšteg interesa.
Članovima porodice umrlog osiguranika smatraju se:

1) bračni drug;
2) djeca (rođena u braku ili van braka ili usvojena i pastorčad koje je osiguranik, odnosno
korisnik prava izdržavao).

Pravo na porodičnu penziju može ostvariti i razvedeni bračni drug, pod uslovima iz čl. 44 i 45
ovog zakona, ako mu je pravnosnažnom presudom dosuđeno pravo na izdržavanje. (Član 43 Zakona PIO)
Udovac, odnosno udovica stiče pravo na porodičnu penziju, ako je:
1) do smrti bračnog druga navršio, odnosno navršila 52 godine života;
2) do smrti bračnog druga ili u roku od jedne godine od dana smrti bračnog druga postao potpuno nesposoban, odnosno nesposobna za rad;
3) poslije smrti bračnog druga ostalo jedno dijete ili više djece koja imaju pravo na porodičnu penziju po tom bračnom drugu, a udovac, odnosno udovica obavlja roditeljsku dužnost prema toj djeci. Udovac, odnosno udovica kod koga, u toku trajanja prava po tom osnovu, nastupi potpuna nesposobnost za rad, zadržava pravo na porodičnu penziju dok postoji ta nesposobnost. Udovac, odnosno udovica koji, u toku trajanja prava na porodičnu penziju stečenog u skladu sa stavom 1 tač. 2 i 3 ovog člana, navrši 52 godine života trajno zadržava pravo na porodičnu penziju. (Član 44 Zakona PIO)
Pravo na porodičnu penziju ima i udovica kod koje je utvrđena trudnoća, kao i udovica koja je dijete umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava rodila poslije njegove smrti i to pravo joj pripada od dana smrti osiguranika, odnosno korisnika prava. Ako je dijete mrtvo rođeno ili ako umre prije nego što navrši šest mjeseci života, udovici pripada pravo na porodičnu penziju do isteka šest mjeseci poslije porođaja. (Član 45 Zakona PIO)

Dijete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada do navršenih 19 godina života. Poslije navršenih 19 godina života dijete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada do završetka školovanja, ali najkasnije do navršenih 24 godine života, ako pohađa fakultet. Izuzetno, ukoliko dijete pohađa fakultet čije je trajanje duže od četiri godine porodična penzija mu pripada do navršenih 25 godina života. Pravo se može koristiti do okončanja osnovnih studija. Magistarske i doktorske studije su postdiplomske studije, te ne mogu biti obuhvaćene ovom odredbom.

Dijete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada dok traje nesposobnost za samostalan život i rad, nastala do uzrasta do koga se djeci obezbjeđuje pravo na porodičnu penziju. Dijete stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada dok traje nesposobnost za samostalan život i rad, nastala poslije uzrasta do koga se djeci obezbjeđuje pravo na porodičnu penziju, a prije smrti osiguranika, odnosno korisnika prava, pod uslovom da ga je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao do svoje smrti.
Invalidno dijete, u skladu sa propisima o razvrstavanju djece ometene u razvoju, stiče pravo na porodičnu penziju i ona mu pripada od prestanka zaposlenja, odnosno obavljanja samostalne djelatnosti.

Djetetu kome je školovanje prekinuto zbog bolesti pravo na porodičnu penziju pripada i za vrijeme bolesti do navršenih godina života iz st. 2 i 3 ovog člana, kao i iznad tih godina, ali najviše za onoliko vremena koliko je zbog bolesti izgubilo od školovanja.(Član 46 Zakona PIO) Porodična penzija određuje se od starosne ili invalidske penzije koja bi osiguraniku pripadala u času smrti, odnosno od penzije koja je korisniku pripadala u času smrti, u procentu koji se utvrđuje prema broju članova porodice koji imaju pravo na tu penziju, i to:

• za jednog člana 70 %;
• za dva člana 80 %;
• za tri člana 90 %;
• za četiri ili više članova 100 %.

Ako pravo na porodičnu penziju imaju bračni drug i razvedeni bračni drug umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava, određuje se jedna porodična penzija u visini koja pripada za jednog
lana porodice i dijeli se u jednakim iznosima.(Član 47 Zakona PIO)
Kao najmanji osnov za određivanje porodične penzije uzima se starosna penzija umrlog osiguranika određena za penzijski staž od 20 godina.( Član 48 Zakona PIO)

Djeci bez oba roditelja, pored porodične penzije po jednom roditelju, pripada i porodična
penzija po drugom roditelju, i to:

za jedno dijete 20%,
za dva djeteta 40%,
za tri djeteta 60%,
a za četvoro ili više djece 100% starosne ili invalidske penzije iz člana 47 stav 1 ovog zakona.

Penzija seodređuje  kao jedna penzija, čiji iznos ne može preći iznos najviše starosne penzije za penzijski staž od 40 godina (Član 49 Zakona PIO)

Kada je izdržavanje uslov za sticanje prava na porodičnu penziju, smatra se da je umrli osiguranik, odnosno korisnik prava na penziju izdržavao člana porodice, ako sopstveni prosječni mjesečni prihod člana porodice u prethodnoj godini ne prelazi iznos od 25% prosječne mjesečne
zarade u Crnoj Gori u prethodnoj godini. U prihode iz stava 1 ovog člana ne uzimaju se: novčana davanja po osnovu socijalne i dječije zaštite; novčana naknada za pomoć i njegu; novčana naknada za tjelesno oštećenje; primanja po osnovu nagrada; otpremnina zbog odlaska u penziju, kao i primanja po osnovu učeničkog i studentskog standarda. Član 50 Zakona PIO

Kada je školovanje uslov za korišćenje prava na porodičnu penziju, pod istim se ne smatra školovanje koje dijete nastavi u školi istog ili nižeg ranga od one koju je već završilo.(Član 51 Zakona PIO) Porodična penzija isplaćuje se kao jedna penzija i kada je određena za više korisnika, ako korisnici ne zahtijevaju da im se penzija isplaćuje odvojeno.( Član 104 Zakona PIO). Ako porodičnu penziju koriste dva ili više članova porodice, pa nekom od njih prestane pravo na penziju, ostalim članovima koji imaju pravo na porodičnu penziju ponovo se određuje visina penzije. Tako određena visina penzije pripada od dana kada je korisniku prestalo pravo na
penziju. Ako se isplata porodične penzije obustavi ili ako pravo koje pripada pojedinom članu porodice miruje, porodična penzija se ponovo ne određuje. Ako se korisniku porodične penzije,
zbog zaposlenja, odnosno obavljanja samostalne djelatnosti ili korišćenja starosne ili invalidske penzije, ne isplaćuje porodična penzija koja mu pripada, ostalim članovima porodice isplaćuje se za to vrijeme porodična penzija u visini koja se određuje kao da korisnik penzije nije imao pravo na porodičnu penziju. (Član 105 Zakona PIO)
Član porodice nema pravo na porodičnu penziju, ako je pravnosnažnom presudom osuđen za krivično djelo čija posledica je smrt lica od koga se izvodi pravo na porodičnu penziju. Licu iz stava 1 ovog člana ostvareno pravo prestaje danom pravosnažnosti presude. (Član 106 Zakona PIO)
Pravo na porodičnu penziju prestaje članu porodice koji usljed nastale promjene više ne ispunjava uslove za sticanje i korišćenje tog prava (Član 107 Zakona PIO)
Ukoliko je iznos penzije preminulg viši od iznosa penzije udovca ili udovice,a kako bi se ostvarila mogućnost primanja višeg mjesečnog iznosa potrebno je da se u područno odjeljenje Fonda PIO koje je donijelo rješenja preda izvod iz knjige vjenčanih i knjige umrlih, kopije rješenja o penziji i zahtjev. Na osnovu zahtjeva donosi se novo rješenje, kojim se ostvaruje pravo na porodičnu penziju.
U trenutku smrti ,udovica ili udovac ukoliko nije imao pravo na ličnu starosnu penziju, ostvario je pravo na porodičnu. Ako se vremenom ispune uslovi za ostvarivanje lične starosne penzije udovica ili udovac ima pravo da bira koju penziju ću ubuduće primati. Prema Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju, porodična penzija se određuje u odnosu na iznos penzije umrlog osiguranika ili korisnika prava, u času smrti. Za jednog člana porodice ona iznosi 70% od cjelokupne penzije. pa ukoliko se udovica ili udovac odluče na porodičnu penziju, ona bi iznosila kao i do tada, 70% od ukupne penzije.